واژه‌نامه‌ی تخصصی فولاد

این واژه‌نامه مقدمه‌ای برای ارتباط با دنیای فولاد است. واژه‌ها از منابع مختلف انگلیسی جمع‌آوری شده و تلاش شده معادل رایج هرکدام در زبان فارسی نوشته شود و به تدریج کاملتر هم خواهد شد.

اسید شویی (Pickling)

استفاده از مواد شیمیایی برای حذف مقیاس از فولاد تمام شده.

اکسیژن قلیایی (Basic oxygen steelmaking)

فولادسازی به روش اکسیژن قلیایی یکی از روش‌های ذوب و پالایش سنگ آهن است. این روش از روش‌های فولادسازی اولیه محسوب می‌شود و در کنار قوس الکتریکی، یکی از دو روش اصلی ذوب آهن با ۶۰ درصد استفاده می‌باشد.

آلیاژ (Alloy)

ماده‌ای با خواص فلزی، که از دو یا چند ماده تشکیل شده است که حداقل یکی از آنها باید فلز باشد.

آهن اسفنجی (Sponge iron)

محصول فرآیند کاهش مستقیم. همچنین به عنوان آهن احیا شده مستقیم (DRI) شناخته می شود.

آهن خام (Pig Iron)

محصولی که از ذوب سنگ آهن با سوخت پر کربن مانند کک حاصل می شود

آهن فرفورژه (Wrought iron)

آهن با کربن کم که برای جعل و جوشکاری سخت و قابل انعطاف است.

ای،اس،یو (ASU)

از ASU معمولاً برای اندازه گیری تقاضای فولاد استفاده می شود که نشانگر تولید به علاوه واردات خالص منهای صادرات خالص است. ASU اختصار Apparent steel use است که ترجمه لفظ به لفظ آن می‌شود «استفاده آشکار از فولاد» که آن را می توان برای معادل فولاد و فولاد خام محاسبه کرد. سرانه ASU با تقسیم کل مصرف بر اندازه جمعیت محاسبه می شود.

آگلومراسیون (Sinter plant)

فرایند پیش پخت و کلوخه‌سازی سنگ آهن قبل از شارژ به کوره بلند در کارخانه‌های فولادسازی آگلومراسیون نامیده می‌شود.
آگلومراسیون شامل مراحل آماده‌سازی مواد، پخت و سرد کردن می‌باشد. مرحله آماده‌سازی مواد شامل مخلوط کردن سنگ آهن، کک، آهک، آگلومره برگشتی و سایر مواد افزودنی می‌باشد. مهم‌ترین مسئله در این مرحله نسبت دقیق مخلوط می‌باشد. این کار معمولاً با سیستم‌های توزین اتوماتیک انجام می‌شود.

بار/ میله فولادی (Bar)

یک محصول فولادی تمام شده که معمولاً به شکل‌های تخت، مربع، گرد یا شش ضلعی است.

بازپخت یا آنیل کردن (Annealing)

یک فرآیند عملیات حرارتی است که طی آن محصولات فولادی مجدداً در دمای مناسب گرم می‌شوند تا تنش‌های حاصل از فرآیند قبلی از بین رفته و محصول نرم شود و یا ویژگی‌های ماشین‌کاری و تشکیل سرما را بهبود بخشند.

بلنک (Blank)

ورق فولادی با ابعاد بالا ، به شکل ساده یا پیچیده ، در انواع ضخامت. عمدتا قطعات بدنه خودرو را تشکیل می دهد.

پاتیل (Ladle metallurgy)

ظرفی است با پوشش نسوز که فلز گداخته از کوره در آن ریخته و به وسیلهٔ آن به قالب‌ها منتقل می‌شود.

پایه تصفیه (Refining stand)

مرحله‌ای از فرآیند ساخت فولاد خام ، که طی آن فولاد خام بیشتر تصفیه می‌شود (یعنی بیشتر ناخالصی‌های باقیمانده از بین می‌روند) و ممکن است قبل از ریخته‌گری ، سایر فلزات نیز اضافه شوند.

پروفیل‌های ساختمانی (structural shapes)

مقاطع فلنج نورد شده ، مقاطع جوش داده شده از صفحات و مقاطع خاص با حداقل یک بعد از سطح مقطع آنها سه اینچ یا بیشتر. شامل زوایا ، تیرها ، کانال ها ، سه راهی ها و زایدها است.

پوشش (Coating)

استفاده از یک لایه محافظ در خارج از ماده با استفاده از روش‌های مختلف مانند گالوانیزه کردن.

تولید نوار خطی (ISP)

سیم پیچ نورد گرم تا اندازه گیری‌های نهایی 1 میلی متر را تولید می‌کند.

تجهیزات کوچک (Mini mill)

یک کارخانه تولید فولاد در مقیاس کوچک مبتنی بر EAF ، فولاد جدید را بیشتر از ضایعات فولاد تولید می کند. همچنین ممکن است امکاناتی برای تولید محصولات فولادی تمام شده وجود داشته باشد.

تَختال (Slab)

قطعه‌ای مکعب مستطیل از فولاد معمولاً به ضخامت ۲۳۰ میلیمتر و عرض ۱٫۲۵ متر و طول ۱۲ متر است. تختال یکی از محصولات میانی برخی کارخانه‌های فولادسازی است که از آن برای تولید فولاد ورق استفاده می‌شود.

تسمه (Strip)

محصولات کویل فولادی تخت ، با عرض کمتر از 600 میلی متر برای محصولات نورد گرم و کمتر از 500 میلی متر برای محصولات نورد سرد. به محصولات تخت وسیع تر ، نوارهای عریض گفته می شود.

تن (Tonne)

یکای اندازه گیری جرم برابر با ۱۰۰۰ کیلوگرم و حدود ۲,۲۰۴.۶ پوند.

تف‌جوشی یا سینترینگ (Sintering)

یکی از روش‌های شکل‌دهی مواد فلزی و سرامیکی است. تف‌جوشی چسباندن یا چسبیدن ذرات یک یا چند ماده به یکدیگر از طریق ذوب سطحی براثر حرارت، همراه با فشار یا بدون آن، به‌طوری‌که به صورت یک توده جامد (solid mass) درآیند. اساس کار این روش کاهش انرژی آزاد سطحی ذرات در اثر چسبیدن به یکدیگر است.

تخته (Slab)

یک محصول فولادی نیمه تمام که از طریق غلتاندن شمش بر روی دستگاه نورد بدست می آید یا از طریق یک کاستور مداوم فرآوری شده و به طول های مختلف برش داده می شود. این دال دارای مقطع مستطیل است و به عنوان ماده اولیه در فرآیند تولید محصولات مسطح ، یعنی کویل ها یا صفحات نورد گرم استفاده می شود.

حادثه زمان از دست رفته (Lost time injury)

هرگونه آسیب ناشی از کار که در نتیجه آن شرکت، پیمانکار یا کارگر قادر به بازگشت به کار برای دوره کار بعدی برنامه ریزی شده خود نیستند. میزان فرکانس حادثه زمان از دست رفته (LTIFR) به عنوان تعداد آسیب دیدگی از دست رفته در هر میلیون ساعت انسان محاسبه می شود.

خط لوله (Line pipe)

برای حمل و نقل گاز ، نفت یا آب به طور کلی در یک خط لوله یا سیستم توزیع آب مورد استفاده قرار می گیرد.

دستگاه نورد (Rolling mill)

تجهیزاتی که با عبور مواد از شکاف بین رولها ، کوچکتر از مواد ورودی ، شکل محصولات نیمه تمام یا فولاد میانی را کاهش و تبدیل می کند.

ذغال سنگ (Coal)

سوخت اولیه مورد استفاده تولید کنندگان یکپارچه آهن و فولاد.

روند بِسِمر (Bessemer)

فرایندی برای ساختن فولاد با دمیدن هوا به داخل آهن مبدل از طریق ته مبدل. فرآیند بسمر اولین فرآیند ارزان قیمت صنعتی برای تولید انبوه فولاد از سنگ آهن مذاب قبل از توسعه کوره گرم کن باز بود.

ریخته (Cast)

جسمی که با استفاده از قالب شکل گرفته است.

ریخته‌گری (Casting)

شکل‌دادن فلزات و آلیاژها از طریق ذوب، ریختن مذاب در محفظه‌ای به نام قالب و آن‌گاه سرد کردن و انجماد آن مطابق شکل محفظه قالب است. این روش کهن‌ترین فرایند شناخته شده برای بدست آوردن شکل مطلوب فلزات است.

ریخته گری مداوم (Continuous casting)

فرایندی برای انجماد فولاد به شکل یک رشته پیوسته به جای شمش های منفرد. فولاد مذاب در قالب های ته باز و آب خنک می شود. با عبور فولاد مذاب از قالب ، پوسته خارجی جامد می شود.

ریخته گری مداوم نوار نازک (Thin strip continuous casting)

فناوری ریخته گری که فولاد مایع را می گیرد و در یک مرحله آن را به صورت نوار جامد می ریزد و در نتیجه نیازی به ورقه ورقه مداوم و آسیاب نوار داغ از بین می برد.

جوشکاری (Welding)

اتصال دو قطعه فلز به یکدیگر با استفاده از گرما و فشار برای نرم شدن مواد.

سیم مفتول (Wire rods)

میله های مارپیچ تا قطر 18.5 میلی متر که عمدتا در تولید سیم استفاده می شود.

سیم: کشیده و یا نورد شده است (Wire: drawn and/or rolled)

طیف گسترده ای از محصولات تولید شده توسط فولاد نورد گرم کاهش دهنده سرد از طریق یک قالب ، مجموعه ای از قالب ها یا از طریق رول ها برای بهبود سطح ، دقت ابعاد و خصوصیات فیزیکی تولید می شود.

سپركوبی (Sheet piling)

مقاطع نورد شده با اتصالات بهم پیوسته (مداوم در تمام طول قطعه) در هر لبه برای رانده شدن لبه به لبه برای تشکیل دیواره های مداوم برای نگهداری زمین یا آب.

سرباره (Slag)

محصولی مصنوعی و جانبی است، که به هنگام جداسازی آهن در کوره‌های ذوب آهن از ناخالصی‌های موجود در سنگ آهن به وجود می‌آید. سرباره ترکیبی از سیلیکات و اکسیدهای فلزی پیچیده‌است که پس از سرد شدن مواد ناخالص باقی می‌ماند. این ترکیب پس از گرفتن شکل جامد در مصارف گوناگون کاربرد دارد که اعم از سیمان‌های سرباره‌ای و مواد نسوز و پشم سرباره و بالاست راه آهن و مصالح زیرسازی جاده و مصالح سنگی آسفالت و بتن می‌باشد.

سنگ آهن (Iron ore)

ماده اولیه اولیه در ساخت فولاد.

سنگ آهک (Limestone)

مورد استفاده صنعت فولاد برای از بین بردن ناخالصی‌های آهن ساخته شده در کوره های بلند. همچنین در فرآیند تصفیه از سنگ آهک حاوی منیزیم ، به نام دولومیت ، استفاده می شود.

شمشه (Bloom)

به شمشال خیلی شبیه است و در واقع اگر عرض بیلت (شمشال) بیش از ۱۵ سانتیمتر و سطح مقطع آن بزرگتر از ۲۳۰ سانتیمتر مربع باشد آنرا شمشه می‌گوییم. از بلوم برای ساخت ریل، تیر آهن، قوطی و … استفاده می‌شود.

شمش (Ingot)

به قالب‌های کوچکتر فلزات باطول کمتر از ۲ متر گفته می‌شود که برای آهن، طلا، مس، آلومینیوم و دیگر انواع فلز به کار می‌رود و سطح مقطع آن ذوزنقه‌ای است.

شمشال (Billet)

از فراورده‌های میانی نورد فولاد است که سطح مقطع آن دایره یا مربع با عرض کمتر از ۱۵ سانتیمتر می‌باشد. از شمشال بیشتر برای تولید میلگرد و سیم استفاده می‌شود.

فولاد خام (Crude steel)

فولاد در اولین حالت جامد پس از ذوب شدن ، مناسب برای فرآوری بیشتر یا فروش. مترادف با فولاد خام.

فولادهای برقی (Electrical steels)

ورق و نوار نورد سرد ساخته شده به طور خاص حاوی سیلیسیم، پردازش شده برای تولید ویژگی‌های مغناطیسی مشخص برای استفاده در صنعت برق.

فولاد کربن (Carbon steel)

نوعی فولاد که عنصر اصلی آلیاژ آن کربن است.

فلز داغ (Hot metal)

آهن مذاب تولید شده در کوره بلند.

فرایند آتشدان باز (Open hearth process)

فرآیندی برای تولید فولاد از آهن مذاب و قراضه. کوره باز دارای یک کوره و سقف کم عمق است که به از بین بردن ناخالصی‌های آهن مذاب کمک می‌کند. شعله و گازها از بالای قفسه محفظه محصور شده عبور می‌کنند و گرما به مواد داخل کوره منعکس می‌شود. این فرآیند با اکسیژن اساسی فرآیند در اکثر تأسیسات مدرن جایگزین شده است.

فولاد زنگ‌نزن (Stainless steel)

در متالورژی، فولاد زنگ‌نزن یا فولاد ضدزنگ یا استنلس استیل که Inox نیز خوانده می‌شود، آلیاژی از فولاد می‌باشد که اصلی‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده آن آهن، کروم و نیکل است که حداقل درصد جرمی کروم در آن ۱۰٫۵ درصد و حداکثر درصد جرمی کربن آن ۱٫۲ درصد می‌باشد.
فولادهای زنگ‌نزن به خاطر مقاومت دربرابر خوردگی خود بسیار مورد توجه هستند که این ویژگی با افزایش میزان کروم افزایش می‌یابد. افزودن عنصر مولیبدن باعث افزایش مقاومت به خوردگی فولادهای زنگ‌نزن در مقابل اسیدهای کاهنده و دربرابر خوردگی در محلول‌های کلرایدی می‌شود. به همین دلیل، گونه‌های مختلفی از فولاد زنگ‌نزن با میزان مختلف کروم و مولیبدن برای مطابقت با محیطی که آلیاژ باید تحمل کند وجود دارد. مقاومت فولاد زنگ‌نزن به خوردگی و زنگ‌زدگی، نیاز به نگهداری کم و درخشش بالا، آن را تبدیل به یک ماده ایدئال برای بسیاری از کاربردها که در آن هم نیاز به استحکام بالا و هم نیاز به مقاومت به خوردگی بالا است کرده‌است.

فولاد روکش دار (Tin coated steel)

ورق ، نوار یا صفحه نورد سرد با روکش قلع یا کروم.

صفحه (Plate)

یک محصول نورد تخت از اسلب یا شمش با ضخامت بیشتر از ورق یا نوار.

کربن دهی یا کربوره کردن (Carburizing)

یکی از روش های سخت کردن سطحی بوده که در آن با افزایش درصد کربن سطح قطعه فولادی، سطحی سخت بدست می آید.

کالاهای لوله ای کشور نفتی (OCTG)

خانواده ای از محصولات نورد یکپارچه است که از لوله های حفاری ، پوشش و لوله های تحت شرایط بارگیری مطابق با کاربرد خاص آنها تشکیل شده است.

کویل گرم (HRC)

نورد گرم را ببینید

کاهش مستقیم (Direct reduction)

گروهی از فرآیندهای ساخت آهن از سنگ معدن بدون نیاز به حرارت بیش از دمای ذوب که در آن به هیچ کوره بلند نیازی نیست.

کوره بلند (Blast furnace)

کوره‌ای عمودی است که در کارخانه‌های ذوب فلز برای استخراج فلز به ویژه آهن، از سنگ معدنی استفاده می‌شود. کوره بلند به عنوان اصیل‌ترین روش جداسازی از سنگ آهن شمرده می‌شود.

کویل یا رول (Coil)

یک محصول فولادی تمام شده مانند ورق یا نوار که با غلتاندن و بازپخت کردن به ضخامت های خاصی کاهش می یابد و به صورت رول پیچ می شود.

کُک (Coke)

یک ماده‌ی جامد پُرکربن است که در فشار و حرارت بالا بر اثر تقطیر آهسته‌ی زغال‌سنگ تشکیل می‌شود. از این ماده با عیار کربن ۸۰ تا ۹۰ به‌عنوان سوخت استفاده می‌شود و به‌طور گسترده به‌عنوان یک جایگزین برای زغال‌سنگ محسوب می‌شود. یکی از کاربرد های مهم این سوخت استفاده در ذوب آهن است.

کویل نورد سرد (CRC)

(نورد سرد را ببینید)

کوره قوس الکتریکی (Electric arc furnace)

کوره ای که قراضه‌های فولادی را با استفاده از گرمای تولید شده توسط قوس الکتریکی با قدرت بالا ذوب می‌کند. در طی فرآیند ذوب ، عناصر برای دستیابی به شیمی صحیح اضافه می شوند و اکسیژن در کوره دمیده می شود تا فولاد تصفیه شود.

گالوانیزه گرم (Hot dip galvanisation)

فرایندی که به موجب آن فولاد با پوشاندن آن با روی مذاب ، محافظت طولانی مدت در برابر خوردگی می‌کند.

گندله (Pelletizing)

شکلی غنی شده از سنگ آهن به شکل گلوله های کوچک.

لوله مکانیکی (Mechanical tubing)

لوله های جوش داده شده یا بدون درز در تعداد زیادی شکل برای تحمل نزدیک تر از لوله های دیگر تولید می شوند.

لوله استاندارد (Standard pipe)

برای انتقال فشار کم هوا ، بخار ، گاز ، آب ، روغن یا مایعات دیگر و برای کاربردهای مکانیکی استفاده می شود. بیشتر در ماشین آلات ، ساختمانها ، سیستم های بارانی ، سیستم های آبیاری و چاه های آب استفاده می شود تا در خطوط لوله یا سیستم های توزیع.

لوله‌های سازه‌ای (Structural pipe and tubing)

لوله‌های جوش داده شده یا بدون درز به طور کلی برای اهداف ساختاری یا تحمل بار در سطح زمین توسط صنعت ساخت و ساز و همچنین برای اعضای سازه در کشتی ها ، کامیون ها و تجهیزات مزرعه استفاده می شود.

محصولات تخت (Flat products)

نوعی محصول فولادی نورد نهایی مانند نوار و صفحه فولادی.

محصولات نیمه تمام (Semi-finished products)

محصولات فولادی مانند شمش ، شمشه و صفحه. این محصولات را می توان با ریخته گری مستقیم و مداوم فولاد داغ یا ریختن فولاد مایع در شمش‌ها ، که سپس گرم در محصولات نیمه تمام ساخته می شوند ، تهیه کرد.

مصرف خالص از فولاد (TSU)

TSU با افزودن واردات غیر مستقیم خالص به استفاده آشکار از فولاد (ASU) بدست می آید.

مجتمع (Integrated mill)

کارخانه در مقیاس بزرگ با ترکیب تجهیزات ذوب آهن و فولاد سازی ، معمولاً بر اساس کوره اکسیژن اساسی. همچنین ممکن است شامل سیستم هایی برای تبدیل فولاد به محصولات نهایی باشد.

میلگرد (Rebar)

یک میله فولادی تقویت کننده

محصولات بلند (Long products)

محصولات فولادی طولانی یا محصولات بلند به محصولات فولادی شامل سیم ، میله ، ریل و میله ها و همچنین انواع مقاطع سازه ای و تیرهای فولادی اشاره دارد.

نورد سرد و گرم (Hot and cold rolling mill)

تجهیزات نورد گرم: تجهیزاتی که فولاد جامد از قبل گرم شده در دمای بالا بر روی آن بطور مداوم بین دو سیلندر چرخان چرخانده می شود.

تجهیزات نورد سرد: تجهیزاتی که با غلتاندن فلز بین سیلندرهای فولادی آلیاژی در دمای اتاق ، ضخامت محصولات فولادی تخت را کاهش می دهد.

نورد سرد (Cold rolling)

عبور ورق یا نواری که قبلا گرم نورد شده و از طریق رول های سرد (زیر دمای نرم شدن فلز) گرفته شده است. نورد سرد محصولی را تولید می کند که نازک تر ، نرمتر و قویتر از محصولاتی است که فقط با نورد گرم تولید می شود.

ورق (Sheet)

یک محصول نورد تخت با عرض بیش از 12 اینچ و ضخامت کمتر از صفحه.